Litwa Lietuva Państwo w Europie.
Jeden z krajÓw bałtyckich
Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 14 lutego 1009, jednak państwo litewskie powstało dopiero w wieku XIII.
W XIV wieku ówczesne Wielkie Księstwo Litewskie było największym państwem w Europie, w 1385 weszło w związki z Polską, które przerodziły się w 1569 w trwałą unię realną (unia lubelska).
W latach 1795–1918 Litwa znajdowała się pod władzą rosyjską. W 1918 powstała niepodległa Republika Litewska, w 1940 przekształcona w Litewską Socjalistyczną Republikę Radziecką. 11 marca 1990 Litwa ogłosiła deklarację niepodległości..
Pierwszą stolicą Litwy był Kiernów (Do 1230 r.) później Troki .
Za rządów Giedymina stolica Litwy została przeniesiona do Wilna
Wielcy książęta litewscy przed zawarciem Unii Lubelskiej
Chrzest Litwy w obrazach Jana Matejki
Mnich franciszkanin błogosławiący biblią. Przed nim z włócznią Skirgiełło Iwan, książę trocki i połocki oraz podparty pod boki Witold Aleksander, książę grodzieński, wielki książę litewski . Jan Matejko namalował "Chrzest Litwy w 1889 r. Obraz (znajdujący się obecnie na Zamku Królewskim w Warszawie) przedstawia scenę uroczystego chrztu dostojników i ludu litewskiego. Odnosi się do wydarzeń z 1387 roku. W lutym tegoż roku król Władysław Jagiełło przybył do Wilna, razem z franciszkanami, którzy rozpoczęli rekolekcje i nauki dla litewskich wielmożów. Oficjalnie chrystianizacji Litwy zakończyła się w 1388 r. http://historiezapomniane.blogspot.com/2011/11/chrzest-litwy-jan-matejko.html |
Chrzest Litwy – chrystianizacja Wielkiego Księstwa Litewskiego przeprowadzona w latach 1387–1388 przez pierwszego biskupa wileńskiego Andrzeja Jastrzębca, współdziałającego z królem Władysławem II Jagiełłą.
Chrztem prowadzonym w latach 1387–1388 objęta została tylko Auksztota[1]; w 1388 erygowano diecezję wileńską. Żmudź przyjęła chrzest ćwierć wieku później, w 1413.
Na mocy ustaleń unii krewskiej (1385) Jagiełło zobowiązał się do przyjęcia chrztu przez Wielkie Księstwo Litewskie. W 1387 r. przybył na Litwę, gdzie drogą perswazji przekonał bojarów litewskich do potrzeby przyjęcia nowej wiary. Polecił ją przyjąć wszystkim swoim poddanym. Rozpoczął niszczenie obiektów dawnego kultu (karczowanie świętych gajów, gaszenie świętego ognia, zabijanie świętych węży). Obyło się jednak bez stosowania przemocy wobec ludności. W 1388 r. biskup Andrzej przeprowadzał liczne chrzty zbiorowe. Jagiełło zaś sam przetłumaczył dla swojego ludu na język litewski Modlitwę Pańską i Skład Apostolski. [2] W celu pozyskania większej liczby duchownych Litwinów królowa Jadwiga Andegaweńskaufundowała w 1397 kolegium litewskie przy Uniwersytecie Praskim.
Chrztem prowadzonym w latach 1387–1388 objęta została tylko Auksztota[1]; w 1388 erygowano diecezję wileńską. Żmudź przyjęła chrzest ćwierć wieku później, w 1413.
Na mocy ustaleń unii krewskiej (1385) Jagiełło zobowiązał się do przyjęcia chrztu przez Wielkie Księstwo Litewskie. W 1387 r. przybył na Litwę, gdzie drogą perswazji przekonał bojarów litewskich do potrzeby przyjęcia nowej wiary. Polecił ją przyjąć wszystkim swoim poddanym. Rozpoczął niszczenie obiektów dawnego kultu (karczowanie świętych gajów, gaszenie świętego ognia, zabijanie świętych węży). Obyło się jednak bez stosowania przemocy wobec ludności. W 1388 r. biskup Andrzej przeprowadzał liczne chrzty zbiorowe. Jagiełło zaś sam przetłumaczył dla swojego ludu na język litewski Modlitwę Pańską i Skład Apostolski. [2] W celu pozyskania większej liczby duchownych Litwinów królowa Jadwiga Andegaweńskaufundowała w 1397 kolegium litewskie przy Uniwersytecie Praskim.
Wielcy książęta litewscy po zawarciu unii lubelskiej
Historyczne herby Litwy
Słupy Giedymina.Trzy Słupy, Brama, Kolum ny, Słupna (Stiebu vartai), lit. Gediminaičių stulpai - historyczne godło Litwy występuje czasem obok oficjalnego godła "Pogoń", np. na państwowych odznaczeniach litewskich. Słupy Giedymina były herbem rodowym Wielkiego Księcia Gie dymina, Kiejstuta, jego syna Witolda i ich potomków.
Słupy Giedymina były symbolem litewskiego ruchu oporu w czasie okupacji sowieckiej.
Słupy Giedymina były symbolem litewskiego ruchu oporu w czasie okupacji sowieckiej.
Bitwa pod Grunwaldem w obrazach Jana Matejki
Pod Grunwaldem – Polacy, Litwini i Rusini pobili Krzyżaków. Tymczasem w 1398 r. Zakon Krzyżacki ponownie zagarnął Żmudź która stanowiła „korytarz” łączący go z Inflantami, które wówczas do niego należały. Do zagrożenia północno-zachodniego ze strony Krzyżaków doszło zagrożenie ze strony przeciwległej - od południowego wschodu. W 1399 r. nad rzeką Worsklą, wojska litewsko-ruskie, ks. Witolda mimo wsparcia ze strony oddziałów polskich, poniosły klęskę w bitwie z wojskami Tamerlana. Wobec tych wspólnych zagrożeń w 1401 r. zawarto kolejny układ polsko – litewski zwany radomsko-wileńskim. Na Żmudzi wybuchło w 1409 r. powstanie a jednocześnie Krzyżacy zaatakowali polskie terytorium w rejonie Kujaw. W rezultacie doszło do wojny. 15 VII 1410 r. pod Grunwaldem zjednoczone wojska polskie, litewskie, ruskie i tatarskie zadały klęskę wojskom Zakonu Krzyżackiego, wspieranym m.in. przez rycerstwo z Zachodniej Europy. Wielki Mistrz Ulryk von Jungingen poległ na polu bitwy. Faktycznie rządy na Litwie w l. 1392-1430 sprawował książe Witold – brat Jagiełły (lata 1392-1430). Za jego rządów Litwa osiągnęła największe w swej historii terytorium (po odzyskaniu po wojnie z Zakonem Żmudzi w 1411 r. i łącznie z zależnymi Dzikimi Polami liczyła ponad 900.000 km kw.).
Unia w Horodle. Zawarta w 1413 r. kolejna unia w Horodle potwierdzała odrębność państwową Polski i Litwy. Na mocy zawartej w 1413 r. w Horodle unii Litwa została podzielona – podobnie jak Polska – na województwa i kasztelanie. Jednocześnie Witold starał się o koronację na króla Litwy, przy poparciu ze strony Zygmunta Luksemburczyka, co udaremnił sprzeciw magnatów polskich, którzy w r. 1429 zatrzymali poselstwo cesarskie wiozące koronę. Po śmierci Witolda w 1430 r. nastąpiło zaostrzenie wzajemnych stosunków, zaś w kolejnym akcie unijnym, zwanym unią grodzieńską zawartym w 1432 r. w Grodnie było powołanie na tron Wielkiego Księstwa Litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza. W 1440 r. wstąpił na tron litewski syn Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyk, który po śmierci swego brata Władysława w 1444 r., został w 1447 r. królem Polski. Czasy jego panowania były okresem rozkwitu Litwy. Król prowadził politykę dynastyczną która polegała na stworzeniu bloku państw jagiellońskich: Polski, Litwy, Czech i Węgier. Podczas „wojny trzynastoletniej” w latach 1453-66 dokończył dzieła Jagiełły - pokonał Zakon Krzyżacki, zachodnia jego część (z Gdańskiem i Warmią) wcielając do Polski jako „Prusy Królewskie”, z kolei wschodnią cześć Państwa Zakonnego pozostawił jako polskie lenno. (Prusy Zakonne). Tym samym Polską ostatecznie zastąpiła Zakon w roli regionalnego mocarstwa. http://www.euro-przyszlosc.pl
Unia w Horodle. Zawarta w 1413 r. kolejna unia w Horodle potwierdzała odrębność państwową Polski i Litwy. Na mocy zawartej w 1413 r. w Horodle unii Litwa została podzielona – podobnie jak Polska – na województwa i kasztelanie. Jednocześnie Witold starał się o koronację na króla Litwy, przy poparciu ze strony Zygmunta Luksemburczyka, co udaremnił sprzeciw magnatów polskich, którzy w r. 1429 zatrzymali poselstwo cesarskie wiozące koronę. Po śmierci Witolda w 1430 r. nastąpiło zaostrzenie wzajemnych stosunków, zaś w kolejnym akcie unijnym, zwanym unią grodzieńską zawartym w 1432 r. w Grodnie było powołanie na tron Wielkiego Księstwa Litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza. W 1440 r. wstąpił na tron litewski syn Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyk, który po śmierci swego brata Władysława w 1444 r., został w 1447 r. królem Polski. Czasy jego panowania były okresem rozkwitu Litwy. Król prowadził politykę dynastyczną która polegała na stworzeniu bloku państw jagiellońskich: Polski, Litwy, Czech i Węgier. Podczas „wojny trzynastoletniej” w latach 1453-66 dokończył dzieła Jagiełły - pokonał Zakon Krzyżacki, zachodnia jego część (z Gdańskiem i Warmią) wcielając do Polski jako „Prusy Królewskie”, z kolei wschodnią cześć Państwa Zakonnego pozostawił jako polskie lenno. (Prusy Zakonne). Tym samym Polską ostatecznie zastąpiła Zakon w roli regionalnego mocarstwa. http://www.euro-przyszlosc.pl
Herb Wielkiego Księstwa Litewskiego
Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodow
To symbol Unii Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Czterodzielny herb o czerwonym tle zawierał dwa pola przedstawiające białego Orła w koronie, czyli symbol Korony i dwa z wizerunkiem Pogoni - herbu Litwy.
Herby Polski i Litwy
Arrasy powstały w Brukseli, około roku 1555 w warsztacie Jana van Tieghem.
Wykonany z wełny, jedwabiu oraz nici srebrnych i złotych. Arras był w kolekcji króla Zygmunta Augusta.
http://www.wawel.krakow.pl/pl/index.php?op=22
Wykonany z wełny, jedwabiu oraz nici srebrnych i złotych. Arras był w kolekcji króla Zygmunta Augusta.
http://www.wawel.krakow.pl/pl/index.php?op=22
Unia Lubelska
Postacie historyczne uwiecznione na obrazie to m.in.:
* Z krzyżem będąc centralną postacią obrazu stoi król Polski Zygmunt August.
* W racjonale uwieczniony został Jakub Uchański prymas Polski.
* Klęczy na klęczniku z ręką na Ewangelii, w drugiej trzyma dokument z tekstem aktu unii Marcin Zborowski kasztelan krakowski. W rzeczywistości nie żył od 4 lat, ale był gorącym orędownikiem ujednolicenia podstaw ustrojowych Polski i Litwy i stąd jego obecność na obrazie.
* Treść przysięgi odczytuje Filip Padniewski biskup krakowski stojący za prymasem.
* Z mieczem w ręce klęczy Mikołaj Radziwiłł zwany Rudym, jako jedyny litewski senator nie złożył podpisu pod dokumentem unii, a wyciągnięty miecz ma symbolizować wobec króla i unii wrogą postawę.
* Klęczy także Mikołaj Mielecki w zbroi z buławą hetmańską w prawej ręce. W rzeczywistości godność hetmana wielkiego koronnego otrzymał dopiero w 1578.
* Na lewo od króla na pierwszym planie zsuwa się z fotela Walerian Protasewicz biskup wileński. Ze względu na stan zdrowia i podeszły wiek nie był obecny w Lublinie. Podtrzymujący go Jan Łaski też nie był w Lublinie, bo zmarł w 1560.
* W czerwonych kardynalskich sztach na fotelu siedzi Stanisław Hozjusz, oparty o jego fotel stoi Łukasz Górka wojewoda poznański; nie było go w Lublinie, ale Matejko umieścił go, aby symbolizował kolebkę państwa polskiego Wielkopolskę.
* Z laską marszałkowską sportretowany został Jan Firlej marszałek wielki koronny.
* W głębi z ręką zgłaszającą się do odpowiedzi widać księcia pruskiego Albrechta Fryderyka Hohenzollerna.
* Po prawej stronie obrazu stoi siostra króla Anna Jagiellonka, nie było jej w Lublinie, ale umieszczenie jej postaci w koronie na głowie symbolizuje kontynuację dynastycznej polityki Jagiellonów. Malując Annę Matejko wzorował się na zachowanym portrecie królowej w stroju koronacyjnym przechowywanym w Katedrze Wawelskiej.
* Ubrana na czarno brodata postać to Andrzej Frycz Modrzewski, autor dzieła "O naprawie Rzeczypospolitej".http://www.naukowy.pl/encyklopedia/
* Z krzyżem będąc centralną postacią obrazu stoi król Polski Zygmunt August.
* W racjonale uwieczniony został Jakub Uchański prymas Polski.
* Klęczy na klęczniku z ręką na Ewangelii, w drugiej trzyma dokument z tekstem aktu unii Marcin Zborowski kasztelan krakowski. W rzeczywistości nie żył od 4 lat, ale był gorącym orędownikiem ujednolicenia podstaw ustrojowych Polski i Litwy i stąd jego obecność na obrazie.
* Treść przysięgi odczytuje Filip Padniewski biskup krakowski stojący za prymasem.
* Z mieczem w ręce klęczy Mikołaj Radziwiłł zwany Rudym, jako jedyny litewski senator nie złożył podpisu pod dokumentem unii, a wyciągnięty miecz ma symbolizować wobec króla i unii wrogą postawę.
* Klęczy także Mikołaj Mielecki w zbroi z buławą hetmańską w prawej ręce. W rzeczywistości godność hetmana wielkiego koronnego otrzymał dopiero w 1578.
* Na lewo od króla na pierwszym planie zsuwa się z fotela Walerian Protasewicz biskup wileński. Ze względu na stan zdrowia i podeszły wiek nie był obecny w Lublinie. Podtrzymujący go Jan Łaski też nie był w Lublinie, bo zmarł w 1560.
* W czerwonych kardynalskich sztach na fotelu siedzi Stanisław Hozjusz, oparty o jego fotel stoi Łukasz Górka wojewoda poznański; nie było go w Lublinie, ale Matejko umieścił go, aby symbolizował kolebkę państwa polskiego Wielkopolskę.
* Z laską marszałkowską sportretowany został Jan Firlej marszałek wielki koronny.
* W głębi z ręką zgłaszającą się do odpowiedzi widać księcia pruskiego Albrechta Fryderyka Hohenzollerna.
* Po prawej stronie obrazu stoi siostra króla Anna Jagiellonka, nie było jej w Lublinie, ale umieszczenie jej postaci w koronie na głowie symbolizuje kontynuację dynastycznej polityki Jagiellonów. Malując Annę Matejko wzorował się na zachowanym portrecie królowej w stroju koronacyjnym przechowywanym w Katedrze Wawelskiej.
* Ubrana na czarno brodata postać to Andrzej Frycz Modrzewski, autor dzieła "O naprawie Rzeczypospolitej".http://www.naukowy.pl/encyklopedia/
W czasie I wojny światowej i do 1928 r władzę sprawował :
Innymi pretendentami do tronu byli:
*Karol Urach 1928-1981
*Karol Anzelm Urach 1981-1991
*Wilhelm Urach od 1991
*Karol Urach 1928-1981
*Karol Anzelm Urach 1981-1991
*Wilhelm Urach od 1991
Pieść Legionu Litewskiego
Litwa żyje! Litwa żyje!
Słońce dla niej błyszczy chwałą, Tyle serc dla Litwy bije, Tyle serc już bić przestało. Trzeba być głazem! trzeba być głazem, Cierpieć te więzy rdzawione pleśnią. Myśmy się za nie mścili żelazem I wolną myślą, i wolną pieśnią. Zadrżały wrogi, Pieśń to ponura Te żmudzkie rogi, Jezus Maryja! naprzód! hop, hop, urra! Nauczyli nas Teutony Śpiewać, jako nam śpiewali. Legijony! Legijony! Na Ruś! na Ruś! dalej! dalej! Bo gdy nam każą znów iść ku Włochom, Jakże się rozstać z ojców grobami? Chyba odwiecznym powiemy prochom: „Powstańcie z grobów! chodźcie za nami!” Zemsta na wrogi, etc. Gdy car groził Olgierdowi, Odrzekł posłom Olgierd stary: „Nieście pochodnię carowi, Nim zgaśnie, powitam cary”. I za posłami tej samej nocy Obozem stanął na Moskwy górach, Panował miastu jak orzeł w chmurach, Wszedł z jajkiem kraśnym w dzień Wielkanocy. Zadrżały wrogi, Pieśń to ponura Te żmudzkie rogi. Na grom Perkuna! naprzód! hop, hop! urra! |
Jagiellońskiej mur stolicy
Nam rozkwitnie kobiercami; Trud zapłaci wzrok dziewicy, Pomieszany śmiech ze łzami. A kędy baszta mchami okryta, Zbudzony pieśnią kamień z tej wieży Może się zerwie, do stóp przybieży I Gedymina wnuków powita. Dalej na wrogi, etc. Nikt nas teraz nie obwini, Nikt na świecie nie zapyta: Czy jeszcze żyją Litwini? Oto Pogoń nasza świta! Lecz nie pytajcie, czemu tak mała Garstka chorągwią mężnych powiewa? Więcej nas było — lecz z tego drzewa Burza niejeden liść oberwała. Zemsta na wrogi, etc. Ho! zaszummy proporcami, Co wolności barwą świecą; My lecimy, a za nami Orły! orły! orły lecą. Na nasze głowy jak szronu kiście Spadają gromy… legion umiera -- Jak laur zdobiący grób bohatera. Kto chciwy sławy — rwie lauru liście. Zemsta na wrogi, Pieśń to ponura Te żmudzkie rogi. Jezus Maryja! naprzód, hop, hop! urra! Julisz Słowacki |
Litwinka, czyli hymn legionistów litewskich
J. S. Cywiński
Wionął wiatr błogi na Lechitów ziemię
I Litwa czeka przechodnia!
Wzdycha za nim, czeka со dnia,
Gościu przylatuj, bratnie odwiedź plemię,
Uwolń wielkiego z więzów niewolnika,
Olbrzymim ducha udziałem,
Najezdców uścielisz wałem
I straż im wydrzesz świętego pomnika.
Нор, hop, koniku dо Litwy,
Podkóweczka tęgo kuta,
Jest i szablica do bitwy,
Szablica jako Kiejstuta.
Jedźmy powitać litewskie doliny,
Gdzie nas czekają, gdzie zyszczem wawrzyny!
Pierzchnie niewoli i udręczeń morze,
Godzina zmarłych zadzwoni
I niebios światło uroni,
Wiosenne swobód przebudzone zorze.
Ту nam pospieszaj na łono twej matki,
Szczepie świetnego narodu;
Legionie z Lechitów grodu,
Ту błogosławieństw poniesiesz zadatki.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
Litwо, skarbnico młodości pamiątek!
Droższą сię odtąd zobaczę,
Во już wolną łzą zapłaczę,
Pośród wolności narodowych świątek.
Uwielbień pełne waleczności cudów,
Niebo ci życia udzieli;
Błyśnie z grobowej topieli
Zgubiona kropla w oceanie ludów.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
Święta miłości kochanej Ojczyzny,
Święta synowi Litwina!
Zemstą jego tchnie dziedzina
Tylu niewoli naznaczona blizny.
Przenikł serc tysiąc wolnych głos wesoły
I nieskalane Litwiny
Krwią kupionymi wawrzyny
Ucieszą zimne naddziadów popioły.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
1831
J. S. Cywiński
Wionął wiatr błogi na Lechitów ziemię
I Litwa czeka przechodnia!
Wzdycha za nim, czeka со dnia,
Gościu przylatuj, bratnie odwiedź plemię,
Uwolń wielkiego z więzów niewolnika,
Olbrzymim ducha udziałem,
Najezdców uścielisz wałem
I straż im wydrzesz świętego pomnika.
Нор, hop, koniku dо Litwy,
Podkóweczka tęgo kuta,
Jest i szablica do bitwy,
Szablica jako Kiejstuta.
Jedźmy powitać litewskie doliny,
Gdzie nas czekają, gdzie zyszczem wawrzyny!
Pierzchnie niewoli i udręczeń morze,
Godzina zmarłych zadzwoni
I niebios światło uroni,
Wiosenne swobód przebudzone zorze.
Ту nam pospieszaj na łono twej matki,
Szczepie świetnego narodu;
Legionie z Lechitów grodu,
Ту błogosławieństw poniesiesz zadatki.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
Litwо, skarbnico młodości pamiątek!
Droższą сię odtąd zobaczę,
Во już wolną łzą zapłaczę,
Pośród wolności narodowych świątek.
Uwielbień pełne waleczności cudów,
Niebo ci życia udzieli;
Błyśnie z grobowej topieli
Zgubiona kropla w oceanie ludów.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
Święta miłości kochanej Ojczyzny,
Święta synowi Litwina!
Zemstą jego tchnie dziedzina
Tylu niewoli naznaczona blizny.
Przenikł serc tysiąc wolnych głos wesoły
I nieskalane Litwiny
Krwią kupionymi wawrzyny
Ucieszą zimne naddziadów popioły.
Нор, hop, koniku do Litwy i t. d.
1831
Trzech Budrysów
(Ballada Litewska )
Stary Budrys trzech synów, tęgich jak sam Litwinów,
Na dziedziniec przyzywa i rzecze:
„Wyprowadźcie rumaki i narządźcie kulbaki,
A wyostrzcie i groty, i miecze.
Bo mówiono mi w Wilnie, że otrąbią niemylnie
Trzy wyprawy na świata trzy strony:
Olgierd ruskie posady, Skirgiełł Lachy sąsiady,
A ksiądz Kiejstut napadnie Teutony.
Wyście krzepcy i zdrowi, jedzcie służyć krajowi,
Niech litewskie prowadzą was Bogi;
Tego roku nie jadę, lecz jadącym dam radę:
Trzej jesteście i macie trzy drogi.
Jeden z waszych biec musi za Olgierdem ku Rusi
Ponad Ilmen, pod mur Nowogrodu;
Tam sobole ogony i srebrzyste zasłony,
I u kupców tam dzienieg jak lodu.
Niech zaciągnie się drugi w księdza Kiejstuta cugi,
Niechaj tępi Krzyżaki psubraty;
Tam bursztynów jak piasku, sukna cudnego blasku
I kapłańskie w brylantach ornaty.
Za Skirgiełłem niech trzeci poza Niemen przeleci;
Nędzne znajdzie tam sprzęty domowe,
Ale za to wybierze dobre szable, puklerze
I mnie stamtąd przywiezie synowe.
Bo nad wszystkich ziem branki milsze Laszki kochanki,
Wesolutkie jak młode koteczki,
Lice bielsze od mleka, z czarną rzęsą powieka,
Oczy błyszczą się jak dwie gwiazdeczki.
Stamtąd ja przed półwiekiem, gdym był młodym człowiekiem
Laszkę sobie przywiozłem za żonę;
A choć ona już w grobie, jeszcze dotąd ją sobie
Przypominam, gdy spojrzę w tę stronę.
Taką dawszy przestrogę, błogosławił na drogę;
Oni wsiedli, broń wzięli, pobiegli.
Idzie jesień i zima, synów nié ma i nié ma,
Budrys myślał, że w boju polegli.
Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,
A pod burką wielkiego coś chowa.
„Ej, to kubeł, w tym kuble nowogrodzkie są ruble?”
„Nie, mój ojcze, to Laszka synowa”.
Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,
A pod burką wielkiego coś chowa.
„Pewnie z Niemiec, mój synu, wieziesz kubeł bursztynu?”
„Nie, mój ojcze, to Laszka synowa”.
Po śnieżystej zamieci do wsi jedzie mąż trzeci,
Burka pełna, zdobyczy tam wiele,
Lecz nim zdobycz pokazał, stary Budrys już kazał
Prosić gości na trzecie wesele.
Adam Mickiewicz
(Ballada Litewska )
Stary Budrys trzech synów, tęgich jak sam Litwinów,
Na dziedziniec przyzywa i rzecze:
„Wyprowadźcie rumaki i narządźcie kulbaki,
A wyostrzcie i groty, i miecze.
Bo mówiono mi w Wilnie, że otrąbią niemylnie
Trzy wyprawy na świata trzy strony:
Olgierd ruskie posady, Skirgiełł Lachy sąsiady,
A ksiądz Kiejstut napadnie Teutony.
Wyście krzepcy i zdrowi, jedzcie służyć krajowi,
Niech litewskie prowadzą was Bogi;
Tego roku nie jadę, lecz jadącym dam radę:
Trzej jesteście i macie trzy drogi.
Jeden z waszych biec musi za Olgierdem ku Rusi
Ponad Ilmen, pod mur Nowogrodu;
Tam sobole ogony i srebrzyste zasłony,
I u kupców tam dzienieg jak lodu.
Niech zaciągnie się drugi w księdza Kiejstuta cugi,
Niechaj tępi Krzyżaki psubraty;
Tam bursztynów jak piasku, sukna cudnego blasku
I kapłańskie w brylantach ornaty.
Za Skirgiełłem niech trzeci poza Niemen przeleci;
Nędzne znajdzie tam sprzęty domowe,
Ale za to wybierze dobre szable, puklerze
I mnie stamtąd przywiezie synowe.
Bo nad wszystkich ziem branki milsze Laszki kochanki,
Wesolutkie jak młode koteczki,
Lice bielsze od mleka, z czarną rzęsą powieka,
Oczy błyszczą się jak dwie gwiazdeczki.
Stamtąd ja przed półwiekiem, gdym był młodym człowiekiem
Laszkę sobie przywiozłem za żonę;
A choć ona już w grobie, jeszcze dotąd ją sobie
Przypominam, gdy spojrzę w tę stronę.
Taką dawszy przestrogę, błogosławił na drogę;
Oni wsiedli, broń wzięli, pobiegli.
Idzie jesień i zima, synów nié ma i nié ma,
Budrys myślał, że w boju polegli.
Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,
A pod burką wielkiego coś chowa.
„Ej, to kubeł, w tym kuble nowogrodzkie są ruble?”
„Nie, mój ojcze, to Laszka synowa”.
Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,
A pod burką wielkiego coś chowa.
„Pewnie z Niemiec, mój synu, wieziesz kubeł bursztynu?”
„Nie, mój ojcze, to Laszka synowa”.
Po śnieżystej zamieci do wsi jedzie mąż trzeci,
Burka pełna, zdobyczy tam wiele,
Lecz nim zdobycz pokazał, stary Budrys już kazał
Prosić gości na trzecie wesele.
Adam Mickiewicz
Lithuania Lietuva Litwa
Po podpisaniu Aktu Niepodległości w dniu 16 lutego 1918 r.
Członkowie Rady Litwy po podpisaniu Aktu Niepodległości Litwy
Od lewej do prawej
Siedzą: J. Petras, dr. J. Strzelec, ks. J. Staugaitis, St. Narutavičius, dr. J. Basanavičiusa, A. Śmietana, Kan. K. Strzelec, STP. Lewo, J. Smilgevicius.
Stoją: K. Bizauskas, J. Vailokaitis, N. Malinauskas, ks. Vl. Mironas, M. Biržiška ks. A. Petrulis, S. Banaitis, P. Klimas, A. Stulginskis, J. Cabana, pt Dovydaitis.
[wikipedia]
Od lewej do prawej
Siedzą: J. Petras, dr. J. Strzelec, ks. J. Staugaitis, St. Narutavičius, dr. J. Basanavičiusa, A. Śmietana, Kan. K. Strzelec, STP. Lewo, J. Smilgevicius.
Stoją: K. Bizauskas, J. Vailokaitis, N. Malinauskas, ks. Vl. Mironas, M. Biržiška ks. A. Petrulis, S. Banaitis, P. Klimas, A. Stulginskis, J. Cabana, pt Dovydaitis.
[wikipedia]
Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka
Godło Republiki
Jedynym elementem w Godle LSRR, który można by uznać
za nawiązujący do historii i kultury Litwy były gałązki dębu -
dawnego świętego drzewa Litwinów.
Godło to obowiązywało od czasu zajęcia Litwy przez Związek
Radziecki w 1940 r. do odzyskania niepodległości w roku 1990
Republika Litewska Lietuvos Respublika
Państwo w Europie.
Jeden z krajow bałtyckich.
Członek Unii Europejskiej . Członek NATO
Godło Litwy
Godło państwa przedstawia w polu czerwonym rycerza na białym koniu ze wzniesionym nad głową mieczem i tarczą z herbem własnym Władysława Jagiełły: podwójnym złotym krzyżem w polu błękitnym. Uprząż końska również jest barwy błękitnej. Pogoń jest jednym z najstarszych herbów w Europie, symbolizuje odwagę rycerstwa litewskiego, gotowego do natychmiastowej obrony swego kraju
Flaga Litwy
Flaga narodowa Litwy to trzy pola w kolorach żółtym, zielonym i czerwonym. Kolor żółty symbolizuje słońce (jeden z głównych obiektów kultu w litewskiej mitologii), a także szlachetnosć i uczciwość. Zieleń nawiązuje do zielonych łąk i lasów litewskich, symbolizuje tekże nadzieję i nowe życie, do którego w 1918 roku budziła się Litwa. Czerwień to krew przelana za ojczyznę.. Flaga, zwana przez Litwinów "Trispalvota" ("Trójkolorowa"), po raz pierwszy została wywieszona na budynku Taryby (Rady litewskiej) w Wilnie 11 listopada 1918 roku.
Hymn Litwy
Tautiška Giesmė - Pieśń narodowa- jest hymnem państwowym Litwy.
Pieśń Tautiška giesme została wydana drukiem w 1898 roku w gazecie Varpas. Publicznie po raz pierwszy odtworzono ją w Petersburgu 13 listopada 1899 (już po śmierci Kudirki), pieśń wykonał lokalny chór pod batutą Czesława Sosnowskiego. W Wilnie utwór Kudirki zagrano 3 grudnia 1905 – w przeddzień zebrania się "Wielkiego Sejmu".
Jednym z gorących zwolenników podwyższenia Tautiška giesme do roli hymnu narodowego był przyszły prezydent Litwy Kazys Grinius. Ostatecznie Tautiška.. została zatwierdzona deklaracją sejmu z 1919 roku.
W 1998 uroczyście obchodzono stulecie powstania hymnu.
Pieśń Tautiška giesme została wydana drukiem w 1898 roku w gazecie Varpas. Publicznie po raz pierwszy odtworzono ją w Petersburgu 13 listopada 1899 (już po śmierci Kudirki), pieśń wykonał lokalny chór pod batutą Czesława Sosnowskiego. W Wilnie utwór Kudirki zagrano 3 grudnia 1905 – w przeddzień zebrania się "Wielkiego Sejmu".
Jednym z gorących zwolenników podwyższenia Tautiška giesme do roli hymnu narodowego był przyszły prezydent Litwy Kazys Grinius. Ostatecznie Tautiška.. została zatwierdzona deklaracją sejmu z 1919 roku.
W 1998 uroczyście obchodzono stulecie powstania hymnu.
Tekst hymnu Litwy
Tautiška Giesme
Lietuva, tėvyne mūsų, Tu didvyrių žeme, Iš praeities Tavo sūnūs Te stiprybę semia. Tegul Tavo vaikai eina Vien takais dorybės, Tegul dirba Tavo naudai Ir žmonių gėrybei. Tegul saulė Lietuvos Tamsumus prašalina, Ir šviesa ir tiesa Mūs žingsnius telydi. Tegul meilė Lietuvos Dega mūsų širdyse, Vardan tos Lietuvos Vienybė težydi. |
W tłumaczeniu na j. polski
Litwo, ojczyzno nasza, ty jesteś ziemią bohaterów. Z przeszłości twoi synowie niech czerpią siły Niech twoi synowie idą tylko drogami prawości. Niech pracują dla twojego dobra i dla dobra wszystkich ludzi. Niech słońce litewskie rozproszy mroki, a światło i prawda Niech nas wiodą. Niech miłość Litwy płonie w naszych sercach. W imię Litwy niech rośnie jedność. |
Vincas Kudirka
jest autorem tekstu i myzyki . Urodził się 31. 12. 1858 r. w Paežeriuose. Pisarz, peta, publicysta, krytyk, tłumacz, jeden z przywódców ruchu narodowego na Litwie. Uczył się w Seminarium Duchownym w Sejnach. Na Uniwersytecie Warszawskim kończył medycynę, pracował jako lekarz w Šakiai, później zamieszkał w Naumiestis. Założył i redagował "Varpas" (pierwsze czasopismo w jęz. litewskim wydane w Małej Litwie), publikował poezje, opowiadania satyryczne, artykuły, recenzje, przetłumaczył utwory G. Bayrona, F. Schillera, A. Mickiewicza i inn. Autor słów litewskiego hymnu narodowego. Zmarł 16 listopada 1899 roku w Naumiestis (obecnie Kudirkos Naumiestis).
Alfabet litewski
a ą b c č d e ę ė ć f g h i į y j k l m n o p r s š t u ų ū v z ž
"ą","į" oraz "ų"
wymawia sie twardo
czyli czytamy jako twarde "a" ,"e", "i" oraz"u"
"č", "š", "ž" czytamy tak, jak polskie "cz", "sz", "ż"
"ū" i "y" wymawiamy jako długie "u" i długie "i"
"ė" i to coś pośredniego między "i" oraz "e"
"ę" to coś pośredniego między "e"
oraz "a", ale z większym akcentem na "e"
https://pl.wikibooks.org/wiki/Litewski
Położenie Litwy
Położenie Litwy w Europie
Mapy Litwy
Litwa i sąsiadujące z Litwą kraje
Litwa graniczy od zachodu z Rosją (obwodem kaliningradzkim), od południowego zachodu z Polską, od wschodu z Białorusią, od północy z Łotwą.
Geograficzny środek Europy na Litwie
Na terenie Litwy znajduje się geometryczny środek Europy, umiejscowiony 26 kilometrów na północ od Wilna w odległości 26 km na północ od Wilna, w pobliżu wsi Purnuškiai.
Ustalili to naukowcy z Francuskiego Instytutu Geograficznego w 1989 roku. Posiadaniem geograficznego środka Europy na własnym terenie chwalą się też inne państwa europejskie, m.in. Polska.
Litwa w Unii Europejskiej
Litwa przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku.
Do Unii Europejskiej wraz z Litwą i Polską wstapiły jeszcze: Cypr, Czechy, Estonia, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry.
Do Unii Europejskiej wraz z Litwą i Polską wstapiły jeszcze: Cypr, Czechy, Estonia, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry.
Stolica Litwy
- W I L N O - -
Legenda o powstaniu Wilna
Jedna z legend opowiada że założenie Wilna wiąże się z osobą wielkiego księcia litewskiego Giedymina, którego pomnik stoi na placu Katedralnym.
O Żelaznym wilku
Na miejscu dzisiejszego Wilna, u stóp wzgórz, gdzie Wilenka wlewa swe wody do Wilii, w XIII wieku znajdowały się nieprzebyte lasy. Wśród tej puszczy dębowej wielki książę Świntorog wzniósł świątynię Perkunasa, rozniecił ogień święty, ustanowił tu arcykapłana Kriwe-Kriwejte, kapłanów Kriwe i wajdelotów, czyli ofiarników niższego rzędu. Odtąd miejscowość ta otrzymała nazwę doliny Świntoroga. Dokoła szumiał bór odwieczny, pełny różnego rodzaju zwierza. Potężny tur – król puszczy litewskiej, budził rykiem stuletnie olbrzymy, nocami szczekały i wyły wilki, drapieżny ryś ukryty w gęstwinie drzew czatował na zdobycz, a liczne różnorodne ptactwo napełniało powietrze pieniem i świegotem. Nie dziw, że puszcza ta często ściągała myśliwych, a echo roznosiło dźwięki rogów. Do zapalonych łowców należał wielki książę Giedymin, przebywający w swej nowej stolicy Trokach, gdzie na wyspie pośrodku jeziora Gałwe wzniósł zamek warowny. Giedymin z orszakiem towarzyszów swych wypraw wojennych i dworzan często oddawał się ulubionej rozrywce.Pewnego razu, a było to około roku 1322, książę goniąc olbrzymiego tura, zapuścił się aż na wzgórza, otaczające ujście Wilenki do Wilii i tu na jednej z gór dopadł zwierza i zabił go z kuszy. Ogromny tur, ugodzony w serce, padł nieżywy, a książę, oparłszy stopę na jego potężnej głowie, zadął w róg w złoto oprawny. Słońce już dawno zaszło i księżyc srebrnolicy wypłynął na niebo, srebrząc wierzchołki lip i dębów i migocąc w nurtach Wilii. Tylko ze świątyni, znajdującej się u stóp wzgórza bił blask czerwony ognia świętego, a smętny śpiew wajdelotów rozlegał się w ciszy nocnej. Znużeni całodziennym uganianiem się za zwierzem uczestnicy łowów, pokrzepiwszy siły skromną wieczerzą i miodem, układali się na spoczynek, wybrawszy na nocleg zgliszcze Świntoroga, pomiędzy świątynią a Wilią. Giedymin długo nie mógł zasnąć, wreszcie znużenie przemogło i sen skleił mu powieki. I oto przyśniło mu się, iż na szczycie góry, na której zabił tura, ukazał się wilk ogromny, cały żelazną zbroją okryty. Wilk podniósłszy głowę na księżyc, zawył, a wycie jego było tak donośne, iż zdawało się, że to nie on wyje, lecz sto innych wilków w nim zawartych. Gdy wschodzące słońce jasnymi promieniami zalało góry, rzekę i przedarło się przez listowie drzew, obudził się Giedymin i przypomniawszy sobie dziwny sen, opowiedział go swym towarzyszom. Jak wszyscy poganie, książę był zabobonny i przypisywał snom znaczenie wieszcze, wierząc, że zsyłają je bogowie, jako radę lub ostrzeżenie. Nikt jednak z dworzan nie mógł odgadnąć, co by takowy sen oznaczał. Wtedy ktoś poradził, by wezwać arcykapłana, słynącego z mądrości Lizdejkę. Kriwe-Kriwejte stanąwszy przed wielkim księciem i wysłuchawszy jego opowiadania, zamyślił się. Otaczający go kołem rycerze, wpatrzeni w oblicze kapłana, z niecierpliwością oczekiwali wytłumaczenia snu. Wreszcie Lizdejko wsparłszy jedną rękę na lasce, która była oznaką jego godności, a drugą podniósłszy do góry rzekł: – Miłościwy książę! Bogowie to zesłali ci ten sen i przez niego wyrażają swą wolę, której gdy będziesz posłuszny, czeka cię potęga i sława. Wilk żelazny znaczy, że na miejscu tym stanie zamek mocny i miasto – stolica państwa, a stu wilków w nim wyjących oznacza mieszkańców, którzy sławę twoją i tego grodu szeroko po świecie rozgłoszą. Masz więc być posłusznym woli bogów, wznieść tu zamek warowny i założyć miasto. Giedymin przyjął z radością to tłumaczenie i niezwłocznie na górze, którą nazwał „turzą”, zaczął budować zamek, opasany murem z dwiema wieżami sześciobocznymi. U stóp zaś góry, pomiędzy nią a świątynią stanął drugi zamek drewniany, czyli krzywy, z basztami, palisadami i blankami. Dokoła zaczęto wznosić domostwa. W ten sposób powstał gród, który od rzeki Wilii nazwę Wilna otrzymał, a do którego Giedymin przeniósł swoją stolicę z Trok. Lizdejce za wytłumaczenie snu wieszczego wielki książę rozkazał zwać się Radziwiłłem.Żródło:Podania i legendy Wileńskie Zahorski Władysław
Jedna z legend opowiada że założenie Wilna wiąże się z osobą wielkiego księcia litewskiego Giedymina, którego pomnik stoi na placu Katedralnym.
O Żelaznym wilku
Na miejscu dzisiejszego Wilna, u stóp wzgórz, gdzie Wilenka wlewa swe wody do Wilii, w XIII wieku znajdowały się nieprzebyte lasy. Wśród tej puszczy dębowej wielki książę Świntorog wzniósł świątynię Perkunasa, rozniecił ogień święty, ustanowił tu arcykapłana Kriwe-Kriwejte, kapłanów Kriwe i wajdelotów, czyli ofiarników niższego rzędu. Odtąd miejscowość ta otrzymała nazwę doliny Świntoroga. Dokoła szumiał bór odwieczny, pełny różnego rodzaju zwierza. Potężny tur – król puszczy litewskiej, budził rykiem stuletnie olbrzymy, nocami szczekały i wyły wilki, drapieżny ryś ukryty w gęstwinie drzew czatował na zdobycz, a liczne różnorodne ptactwo napełniało powietrze pieniem i świegotem. Nie dziw, że puszcza ta często ściągała myśliwych, a echo roznosiło dźwięki rogów. Do zapalonych łowców należał wielki książę Giedymin, przebywający w swej nowej stolicy Trokach, gdzie na wyspie pośrodku jeziora Gałwe wzniósł zamek warowny. Giedymin z orszakiem towarzyszów swych wypraw wojennych i dworzan często oddawał się ulubionej rozrywce.Pewnego razu, a było to około roku 1322, książę goniąc olbrzymiego tura, zapuścił się aż na wzgórza, otaczające ujście Wilenki do Wilii i tu na jednej z gór dopadł zwierza i zabił go z kuszy. Ogromny tur, ugodzony w serce, padł nieżywy, a książę, oparłszy stopę na jego potężnej głowie, zadął w róg w złoto oprawny. Słońce już dawno zaszło i księżyc srebrnolicy wypłynął na niebo, srebrząc wierzchołki lip i dębów i migocąc w nurtach Wilii. Tylko ze świątyni, znajdującej się u stóp wzgórza bił blask czerwony ognia świętego, a smętny śpiew wajdelotów rozlegał się w ciszy nocnej. Znużeni całodziennym uganianiem się za zwierzem uczestnicy łowów, pokrzepiwszy siły skromną wieczerzą i miodem, układali się na spoczynek, wybrawszy na nocleg zgliszcze Świntoroga, pomiędzy świątynią a Wilią. Giedymin długo nie mógł zasnąć, wreszcie znużenie przemogło i sen skleił mu powieki. I oto przyśniło mu się, iż na szczycie góry, na której zabił tura, ukazał się wilk ogromny, cały żelazną zbroją okryty. Wilk podniósłszy głowę na księżyc, zawył, a wycie jego było tak donośne, iż zdawało się, że to nie on wyje, lecz sto innych wilków w nim zawartych. Gdy wschodzące słońce jasnymi promieniami zalało góry, rzekę i przedarło się przez listowie drzew, obudził się Giedymin i przypomniawszy sobie dziwny sen, opowiedział go swym towarzyszom. Jak wszyscy poganie, książę był zabobonny i przypisywał snom znaczenie wieszcze, wierząc, że zsyłają je bogowie, jako radę lub ostrzeżenie. Nikt jednak z dworzan nie mógł odgadnąć, co by takowy sen oznaczał. Wtedy ktoś poradził, by wezwać arcykapłana, słynącego z mądrości Lizdejkę. Kriwe-Kriwejte stanąwszy przed wielkim księciem i wysłuchawszy jego opowiadania, zamyślił się. Otaczający go kołem rycerze, wpatrzeni w oblicze kapłana, z niecierpliwością oczekiwali wytłumaczenia snu. Wreszcie Lizdejko wsparłszy jedną rękę na lasce, która była oznaką jego godności, a drugą podniósłszy do góry rzekł: – Miłościwy książę! Bogowie to zesłali ci ten sen i przez niego wyrażają swą wolę, której gdy będziesz posłuszny, czeka cię potęga i sława. Wilk żelazny znaczy, że na miejscu tym stanie zamek mocny i miasto – stolica państwa, a stu wilków w nim wyjących oznacza mieszkańców, którzy sławę twoją i tego grodu szeroko po świecie rozgłoszą. Masz więc być posłusznym woli bogów, wznieść tu zamek warowny i założyć miasto. Giedymin przyjął z radością to tłumaczenie i niezwłocznie na górze, którą nazwał „turzą”, zaczął budować zamek, opasany murem z dwiema wieżami sześciobocznymi. U stóp zaś góry, pomiędzy nią a świątynią stanął drugi zamek drewniany, czyli krzywy, z basztami, palisadami i blankami. Dokoła zaczęto wznosić domostwa. W ten sposób powstał gród, który od rzeki Wilii nazwę Wilna otrzymał, a do którego Giedymin przeniósł swoją stolicę z Trok. Lizdejce za wytłumaczenie snu wieszczego wielki książę rozkazał zwać się Radziwiłłem.Żródło:Podania i legendy Wileńskie Zahorski Władysław
Rówienniki litewskich wielkich kniaziów, drzewa
Białowieży, Świtezi, Ponar, Kuszelewa!
Których cień spadał niegdyś na koronne głowy
Groźnego Witenesa,wielkiego Mindowy
I Giedymina, kiedy na Ponarskiej górze,
Przy ognisku myśliwskim, na niedźwiedziej skórze
Leżał, słuchając pieśni mądrego Lizdejki,
A Wiliji widokiem i szumem Wilejki
Ukołysany, marzył o wilku żelaznym;
I zbudzony, za bogów rozkazem wyraźnym
Zbudował miasto Wilno, które w lasach siedzi
Jak wilk pośrodku żubrów, dzików i niedźwiedzi”.
(fragment poematu A. Mickiewicza
„Pan Tadeusz”)
Białowieży, Świtezi, Ponar, Kuszelewa!
Których cień spadał niegdyś na koronne głowy
Groźnego Witenesa,wielkiego Mindowy
I Giedymina, kiedy na Ponarskiej górze,
Przy ognisku myśliwskim, na niedźwiedziej skórze
Leżał, słuchając pieśni mądrego Lizdejki,
A Wiliji widokiem i szumem Wilejki
Ukołysany, marzył o wilku żelaznym;
I zbudzony, za bogów rozkazem wyraźnym
Zbudował miasto Wilno, które w lasach siedzi
Jak wilk pośrodku żubrów, dzików i niedźwiedzi”.
(fragment poematu A. Mickiewicza
„Pan Tadeusz”)
Herby dawne Wilna
Krzysztof oznacza po grecku „niosący Chrystusa”. Przypuszcza się, że święty o tym imieniu żył w III w. Według legend św. Krzysztof za krzewienie chrześcijaństwa w Lidii został skazany przez cesarza Decjusza i zginął śmiercią męczeńską. Z łaski Chrystusa przyjął chrzest, również siłą łaski został Chrystusowi wierny, choć za swą wiarę przyszło mu oddać życie.
Według Złotej legendy Krzysztof chciał służyć Stwórcy i wszędzie Go szukał. W końcu pustelnik powiedział mu, że może służyć Chrystusowi przenosząc podróżnych przez rwącą rzekę i że wtedy być może Chrystus mu się ukaże. Krzysztof tak też uczynił. Pewnej nocy przyszedł do niego mały chłopiec, prosząc o przeniesienie przez rzekę. Krzysztof podniósł chłopca i wszedł do rzeki. Nadeszła burza, chłopiec robił się coraz cięższy i cięższy i obaj omal nie utonęli. Kiedy Krzysztof wyszedł na drugi brzeg i postawił na nim chłopca, który wtedy Krzysztofowi powiedzial że przez spienioną rzekę przenosił Chrystusa, który niesie na swoich barkach cały ciężar świata. Litewska sztuka ludowa przedstawia św. Krzysztofa jako podpierającego się laską mężczyznę brodzącego w wodzie, który na ramieniu trzyma dzieciątko Jezus, z jedną rączką uniesioną w geście błogosławieństwa i z kulą ziemską w drugiej
Herb Wilna – herb miejski Wilna przedstawia w polu czerwonym świętego Krzysztofa niosącego na barkach Dzieciątko Jezus. Trzymaczami heraldycznymi są dwie kobiety, trzymacz po prawej stronie herbu prawej ma topór przewiązany rózgami liktorskimi (symbol jedności), trzymacz po lewej wagę (symbol sprawiedliwości) oraz kotwicę (znak nadziei). Tarczę wieńczy wieniec laurowy przepasany wstęgami zieloną, złotą i czerwoną. Dewiza herbowa z napisem Unitas, Justitia, Spes (Jedność, Sprawiedliwość, Nadzieja).
Herb miastu został nadany w 1330 roku i przedstawiał idącego przez fale św. Krzysztofa, niosącego na barkach Dzieciątko Jezus. W roku 1568 Zygmunt II August po raz pierwszy wspominiał o symbolach umieszczonych na pieczęci Wilna, a w jednym z jego listów widoczna jest pieczęć, przedstawiająca obecny motyw z herbu wileńskiego. Święty przedstawiony jest na tej pieczęci z podwójnym krzyżem na lasce, który jeszcze w XVI wieku zamieniono na wyrwane drzewo.
W czasie zaborów nad głową świętego umieszczono carskiego orła dwugłowego. Mikołaj I Romanow zmienił herb na Pogoń. Herb ze św. Krzysztofem przywrócono w 1922 r., jednak do końca II Rzeczypospolitej nie uzyskał on formalnego zatwierdzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Republika Litewska w latach 1940-1991 nie używała obecnego herbu . Ponowne wyniesienie herbu nastąpiło 17 kwietnia 1991
Herb miastu został nadany w 1330 roku i przedstawiał idącego przez fale św. Krzysztofa, niosącego na barkach Dzieciątko Jezus. W roku 1568 Zygmunt II August po raz pierwszy wspominiał o symbolach umieszczonych na pieczęci Wilna, a w jednym z jego listów widoczna jest pieczęć, przedstawiająca obecny motyw z herbu wileńskiego. Święty przedstawiony jest na tej pieczęci z podwójnym krzyżem na lasce, który jeszcze w XVI wieku zamieniono na wyrwane drzewo.
W czasie zaborów nad głową świętego umieszczono carskiego orła dwugłowego. Mikołaj I Romanow zmienił herb na Pogoń. Herb ze św. Krzysztofem przywrócono w 1922 r., jednak do końca II Rzeczypospolitej nie uzyskał on formalnego zatwierdzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Republika Litewska w latach 1940-1991 nie używała obecnego herbu . Ponowne wyniesienie herbu nastąpiło 17 kwietnia 1991
W I L N O w poezji
Na klęczkach bym ku Polsce ruszył
Poprzez kolczaste druty granic,
Gdyby nie Wilno, które z duszy
Nie da się wykołować za nic.
Myślami zdążam więc za Grodno,
A sam wsłuchany w Wilii poszum
Wraz z Ostrobramską w parze zgodnej
Za dwie Ojczyzny modły wznoszę.
Henryk Możul
Poprzez kolczaste druty granic,
Gdyby nie Wilno, które z duszy
Nie da się wykołować za nic.
Myślami zdążam więc za Grodno,
A sam wsłuchany w Wilii poszum
Wraz z Ostrobramską w parze zgodnej
Za dwie Ojczyzny modły wznoszę.
Henryk Możul
Nikt nie zna początku miasta.
Grząskie koleiny, Krzyk u przeprawy, pochodnie smolne, Rybak oparty na włóczni, więcierze, Mgły, rozlewiska. Aż konni z kopiami Półnagich jeźdźców przywodzą i pada Sosna za sosną i z bierwion olbrzymich Dźwiga się kasztel ponad rzeczny nurt. Ciemne powały. Kłębowisko psów Gryzących kości w błysku tarcz i mieczów, Chwiejne łuczywa i cienie wąsate Nad cynowymi dzbanami pieśni. W komorach, między drzewce i rzemienie, Chichoty dawnych bóstw. Gęstwiną w nocy Ich dziki tupot i gwizd. Czeslaw MIłosz (Legenda, fragment) |
Nigdy od ciebie, miasto, nie mogłem odjechać Długa była mila, ale cofało mnie jak figurę w szachach. Uciekałem po ziemi obracającej się coraz prędzej A zawsze byłem tam z książkami w płóciennej torbie, Gapiący się na brązowe pagórki za wieżami świętego Jakuba”. („Nigdy od ciebie, miasto”) Cz.Miłosz fragment wiersza |
Wilno Pada śnieg w Wilnie lecą białe gwiazdy na dachy starych domów i przydrożne drzewa jestem, zupełnie sama w tym ciemnym zaułku widzę gotycką zaśnieżoną Annę i myślę o Bogu jakże cię mam opuścić -- moje miasto -- i pożegnać z tobą twe milczące dzwony więcej mi powiedzą. niż te które dzwonią a siedem cudów świata czymże są przed tobą? (Czesławowi Miłoszowi) Maria Łotocka |
„(...)Po twych ulicach błądzę zadumany,
W starych zaułkach na kamieniach siadam, Głosem znajomym mówią do mnie ściany I z duszą murów o umarłych gadam. Z oddali dzwonów pacierz gra wieczorny Modlitwą żalu stęsknioną i pilną,- I sercu gościa czci pełnemu kornej, Ze wspomnień swoich zwierzasz się, o Wilno!”. (fragment wiersza A. Oppmana „Wilno”) *** |
„Lecz jakimż światłami gmachy Wilna tleją?
Tysiącznymi lampami ulice jaśnieją, Ogniami oświecony szczyt góry wysoki, Niosąc zamek na barkach, wznosił się w obłoki I jakby na powietrzu zawieszony sztuką, Czarnoksięską się zdawał być stawian nauką. Bulwary jak arabskie świetniały ogrody, Oświecone w fontanny wytryskały wody -- I ty wtenczas, księżycu, wzniesion z miną hardą, Na pałające światła patrzałeś z pogardą; A gdy tylko się wzniosłeś na nieba lazurze, Każden przyznał, że sztuka nie zrówna naturze. |
I tę mi, o księżycu, przypomniałeś chwilę,
Gdy to po raz ostatni bawiłem się mile, Gdy przy twoim srebrzystym i bladym promieniu Pod gruszą na darniowym spocząłem siedzeniu. Wilia się wydawała jako srebrne błonie, Zefir przyjemny kwiatów niósł w powietrzu wonie, Rybacy w łódce czyste przepływali wody I z radością ryb pełne ciągnęli niewody. Ich głos echa bliskości w ciągłe wprawiał grzmienie, Nad wodą tu [i] owdzie błyskały płomienie Ogniów, które po dziennej chcąc odpocząć pracy Zapalili od Niemna płynący wieśniacy: Jak ten wieczór był piękny! lecz losie okrutny: Byłem wesół — nazajutrz nieszczęśliwy, smutny (...)”. (fragment wiersza J. Słowackiego) *** |
„Stara stolica Giedyminowa,
Wilno,pieszczota pięknej natury,
Pomiędzy gaje, pomiędzy góry,
o kwiat ,co w dzikiem zielsku się chowa...”
(fragment wiersza W. Syrokomli
„Marcin Strudzieński.Kartka z kroniki Wilna”)
Wilno,pieszczota pięknej natury,
Pomiędzy gaje, pomiędzy góry,
o kwiat ,co w dzikiem zielsku się chowa...”
(fragment wiersza W. Syrokomli
„Marcin Strudzieński.Kartka z kroniki Wilna”)
Na wileńskiej ulicy - tak-to-tak, Gierwazeńku... Na cóż to nam przyszlo, kochana? Po wileńskiej ulicy - tak-to-tak, Protazeńku, saniami trzeba pędzić od rana. Jakby bylo nie dosyć, że przez wieczność, przez wieczność świecić będą obrączki na ręku... a tu jeszcze serdeczność, okiennice, bezpieczność i dzwoneczki: dziń-dziń, Gierwazeńku. W tym Wilnie będziesz różą, w tym Wilnie matką z młodu... Ej, woźnico, zatrzymaj swe konie! Znam domek: drzwi w ulicę, a okna od ogrodu, a w ogrodzie rosną dwie jabłonie. (K. I. Gałczyński, Szczęście w Wilnie) |
W sercu miłość, a w powietrzu żałość.
Wiatr w drzewach trwożliwych trzeszczy. A ten deszcz - to jakby wiatr miał tyfus i wymajaczyło mu się takie Wilno z deszczem; i z takimi na Wilence mostkami, gdzie samobójstwo to tylko romantyczność, z dorożkami, płynącymi w mglistość, z piwiarniami, gdzie piją żandarmi. Na plakacie rząd do pożyczki wzywa. Dorożkarze tłuką się po pysku. Tuż Wilenka, rzeczka mała, swarliwa, łkająca czarno, ciemno, po rosyjsku. (K. I. Gałczyński, 1935) |
Noc to koło
W ciszy niebieskiej wełnie,
Wilno kościelne-
śpi, białe, jak gołąb.
Nad zaułkiem arkada:
Dom domowi dłoń tak uścisnął
I zasnął znagła.
Jest i latarnia blada
Nad chodnikiem drewnianym nisko,
I ogród na wietrze zagrał.
Wilia się łuszczy,
Pluszcze
O brzeg.
Litwa – ziemia puszczy.
Jak dobrze!
(Józef Czechowicz „Wilno”)
W ciszy niebieskiej wełnie,
Wilno kościelne-
śpi, białe, jak gołąb.
Nad zaułkiem arkada:
Dom domowi dłoń tak uścisnął
I zasnął znagła.
Jest i latarnia blada
Nad chodnikiem drewnianym nisko,
I ogród na wietrze zagrał.
Wilia się łuszczy,
Pluszcze
O brzeg.
Litwa – ziemia puszczy.
Jak dobrze!
(Józef Czechowicz „Wilno”)
" Jeśli myśl ci przyjdzie mylna Zwątpić w przyszłość i w swobodę, Wówczas, bracie, jedź do Wilna Poznać z hartem dusze młode. („Pieśń o ziemi naszej”) Wincenty Pol, |
L i t w a
Jest taki kraj
Do którego tęsknisz zawsze
Gdy zwiedzasz go wzdłuż i wszerz
Gdy w tej podróży towarzyszy Ci
Słońce i wiatr i deszcz
Jest taki kraj położony na wschód od Wisły
Naszym sercom bliski
Do którego podobnie jak bociany
Powracamy co roku
Szukając gniazd starych przez Przodków utkanych
Jest taki kraj który duszę tuli
Zielonymi łąkami, polami rodzącymi białą grykę,
Lśniącymi żółtym rzepakiem, srebrzącą się pszenicą
Gdzie lasy sosnowe pachną żywicą
Gdzie w jeziorach odbija się Niebo
Jest taki kraj w którym na wzgórzu
Wokół drewnianej cmentarnej kaplicy
Pod rozłożystymi gałęziami dębu czy gościnnej lipy
Odnajdujemy znajome nam nazwiska
W kamieniach wyryte
Kardasz Wanda
Jest taki kraj
Do którego tęsknisz zawsze
Gdy zwiedzasz go wzdłuż i wszerz
Gdy w tej podróży towarzyszy Ci
Słońce i wiatr i deszcz
Jest taki kraj położony na wschód od Wisły
Naszym sercom bliski
Do którego podobnie jak bociany
Powracamy co roku
Szukając gniazd starych przez Przodków utkanych
Jest taki kraj który duszę tuli
Zielonymi łąkami, polami rodzącymi białą grykę,
Lśniącymi żółtym rzepakiem, srebrzącą się pszenicą
Gdzie lasy sosnowe pachną żywicą
Gdzie w jeziorach odbija się Niebo
Jest taki kraj w którym na wzgórzu
Wokół drewnianej cmentarnej kaplicy
Pod rozłożystymi gałęziami dębu czy gościnnej lipy
Odnajdujemy znajome nam nazwiska
W kamieniach wyryte
Kardasz Wanda
L i t w a
Etnograficzny podział kraju
Położenie względem biegu Niemna (Nemunas), określa nazwy dwóch historycznych krain Litwy –
Żmudzi (Žemaitija) oraz Auksztoty (Aukštaitija). Žemai – nisko i Aukštai – wysoko
Litwa dzieli się na pięć regionów etnograficznych, które tak dawniej jak i dzisiaj różnią się kulturowo , stylem strojów, zabudowy wsi i zagród , dialektem, tradycją i trybem życia .
Oprócz Auksztoty i Żmudzi jest jeszcze
Dżukia (Dzukija),
Suwalszczyzna (Suvalkija) oraz
Litwa Mniejsza (Mažoji Lietuva).
Auksztota Aukštaitija,
Litwa właściwa – kraina historyczna i region etnograficzny na Litwie, na Nizinie Środkowo litewskiej i Pojezierzu Wileńskim, w dorzeczu górnej i środkowej Wilii, nad Niewiażą, Świętą i Muszą. Stolicą jest miasto Poniewież; historyczny i przemysłowy ośrodek Litwy Największymi miastami w tej krainie jest Kowno i Poniewież Ze względu na położenie w dorzeczu górnego Niemna i w odróżnieniu od położonej w dorzeczu dolnego Niemna Żmudzi, Litwa właściwa nazywana jest niekiedy Litwą górną- aukštas. Jeden z dwóch dialektów języka litewskiego nazywany jest dialektem auksztockim |
Auksztotę nazywa się krainą poetów i gawędziarzy. To największy z litewskich regionów. Zajmuje północno-wschodnią część kraju. W związku z położeniem geograficznym względem biegu Niemna i Żmudzi Auksztota jest czasem określana Litwą górną. Albo Litwą właściwą. To właśnie te ziemie stały się zalążkiem państwa litewskiego i głównym ośrodkiem jego średniowiecznej ekspansji.
Za obecną stolicę Auksztoty uchodzi Poniewież (Panevežys), piąte co do wielkości miasto na Litwie, ważny węzeł komunikacyjny i ośrodek przemysłowy. Poniewież słynie ze swoich tradycji artystycznych. W tym niespełna studwudziestotysięcznym mieście działa z powodzeniem aż sześć teatrów, kilka galerii sztuki i zespołów folklorystycznych.
– Bardzo charakterystyczna jest tradycyjna auksztocka muzyka instrumentalna grana na piszczałkach i rogach – zapewnia Gražina Morkuniene. – A dawne pieśni polifoniczne (sutartines ) wykonywane na kilka głosów to prawdziwy folklorystyczny unikat.
Region zachował charakter rolniczy, spore znaczenie odgrywa także turystyka. Tutejsze lasy i jeziora przyciągają latem tysiące amatorów wypoczynku na łonie przyrody. Słynie też Auksztota, a zwłaszcza okolice Birż (Biržai), ze swojego piwa. We wsi Butowty (Butautai) znajduje się Muzeum Browarnictwa (Alaus muziejus) z salą degustacyjną. Największy litewski browar Utenos alus mieści się w pobliskiej Ucianie (Utena). http://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
Za obecną stolicę Auksztoty uchodzi Poniewież (Panevežys), piąte co do wielkości miasto na Litwie, ważny węzeł komunikacyjny i ośrodek przemysłowy. Poniewież słynie ze swoich tradycji artystycznych. W tym niespełna studwudziestotysięcznym mieście działa z powodzeniem aż sześć teatrów, kilka galerii sztuki i zespołów folklorystycznych.
– Bardzo charakterystyczna jest tradycyjna auksztocka muzyka instrumentalna grana na piszczałkach i rogach – zapewnia Gražina Morkuniene. – A dawne pieśni polifoniczne (sutartines ) wykonywane na kilka głosów to prawdziwy folklorystyczny unikat.
Region zachował charakter rolniczy, spore znaczenie odgrywa także turystyka. Tutejsze lasy i jeziora przyciągają latem tysiące amatorów wypoczynku na łonie przyrody. Słynie też Auksztota, a zwłaszcza okolice Birż (Biržai), ze swojego piwa. We wsi Butowty (Butautai) znajduje się Muzeum Browarnictwa (Alaus muziejus) z salą degustacyjną. Największy litewski browar Utenos alus mieści się w pobliskiej Ucianie (Utena). http://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
Dżukia Dzūkija jest jednym z pięciu regionów etnograficznych Litwy. Rejon położony jest na południu kraju, częściowo też na terytorium Polski (województwo podlaskie) i Białorusi.
Głównymi miastami Dzukii na Litwie są Olita i Wilno. Charakterystyczne dla regionu są duże obszary lasów oraz obszary o małej gęstości zaludnienia. Na terenie rejonu w pobliżu Wilna leży Park Regionalny Rzeki Wilii. |
Dzukia (lit. Dzūkija; hist. Dajnawa
To najbardziej rozśpiewany region Litwy. Leży w południowo-wschodniej części kraju, pomiędzy Niemnem a Wilią (Neris). Nazwa Dzukia pojawiła się dopiero w XIX wieku, pochodzi od słowa „dzukowanie”, co w lokalnej gwarze oznacza wymawianie litewskich głosek di jako dzi. W XIII wieku ziemie te nosiły dumną nazwę Dajnawa (Dainava), która po przyłączeniu ich do terytorium księstwa trockiego poszła w zapomnienie.
Tutejsze ziemie są nieurodzajne, za to bogactwo lasów niezwykłe. Las był od zawsze głównym źródłem utrzymania Dzuków. Ludzie zajmowali się tu łowiectwem, wycinką i spławianiem drzew...
– Wiosną łowili ryby, latem zbierali zioła, jagody, grzyby – opowiada Lina Černiauskiene, dyrektor Dzukijskiego Parku Narodowego (Dzukijos nacionalinis parkas), która zabrała nas na przechadzkę nad tak zwane dyszące błota, przepiękny bagienny obszar w sercu parku, przypominający klimatem Dolinę Rospudy.
– Dzukijski Park Narodowy to największy obszar chroniony na Litwie Prawie pięćdziesiąt sześć tysięcy hektarów suchych borów, wydm i krystalicznie czystych rzek. Mnóstwo źródeł i źródełek, niewielkich śródleśnych jezior... dolina dostojnego Niemna. Okolice przyciągają amatorów kajakarstwa, rowerów, a jesienią grzybiarzy.
Na terenie Dzukii leży słynne litewskie uzdrowisko Druskieniki (Druskininkai). http://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
Litwa Mniejsza - Mažoji Lietuva, zwana też Małą Litwą lub Pruską Litwą, niem.Kleinlitauen) – jeden z 5 regionów etnograficznych dzisiejszej Litwy, leżący na terenie historycznych Prus. Obejmuje obszar dawnego okręgu Kłajpedy na terenie Litwy, reszta regionu znajduje się w obwodzie kaliningradzkim i fragmentarycznie na terytorium Polski. Stolicą jest Szyłokarczma a głownym miastem większym także Klajpeda |
Litwa Mniejsza
To najdziwniejszy region Litwy o burzliwej historii i złożonej sytuacji narodowościowej. Litwą Mniejszą lub Małą Litwą są dziś nazywane okolice Kłajpedy (Klaipeda) wraz z Mierzeją Kurońską (Kuršiu nerija). Niegdyś pojęcie obejmowało także obecny obwód kaliningradzki.
Przynależność Kłajpedy zmieniała się na przestrzeni dziejów wielokrotnie. W średniowieczu miasto należało do państwa krzyżackiego, później stanowiło część Prus Książęcych i Prus Wschodnich. W latach 1919–1923 administrowała nim Francja. W latach 1923–1939 było stolicą autonomicznego okręgu (Kraj Kłajpedzki) w państwie litewskim. O tym, jak skomplikowane panowały wówczas stosunki, może świadczyć fakt, że w 1925 roku w liczącej sto czterdzieści dwa tysiące mieszkańców Kłajpedzie czterdzieści dwa procent ludności określało się jako Niemcy, dwadzieścia siedem jako Litwini, a dwadzieścia cztery jako „tutejsi”, czyli kłajpedzianie. W marcu 1939 roku miasto zostało włączone do Trzeciej Rzeszy, a po drugiej wojnie światowej powróciło do Litwy, która stała się z kolei sowiecką republiką.
Współczesna Mała Litwa to turystyczny i przyrodniczy skarb kraju. Wpisaną na listę dziedzictwa UNESCO Mierzeję Kurońską uznaje się za jeden z najpiękniejszych krajobrazów w Europie. Podobnie jak niezwykłą deltę Niemna ze starym miasteczkiem Ruś (Rusne) oraz wsią Minia (Minija), gdzie wzdłuż głównej ulicy płynie rzeka o tej samej nazwiehttp://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
To najdziwniejszy region Litwy o burzliwej historii i złożonej sytuacji narodowościowej. Litwą Mniejszą lub Małą Litwą są dziś nazywane okolice Kłajpedy (Klaipeda) wraz z Mierzeją Kurońską (Kuršiu nerija). Niegdyś pojęcie obejmowało także obecny obwód kaliningradzki.
Przynależność Kłajpedy zmieniała się na przestrzeni dziejów wielokrotnie. W średniowieczu miasto należało do państwa krzyżackiego, później stanowiło część Prus Książęcych i Prus Wschodnich. W latach 1919–1923 administrowała nim Francja. W latach 1923–1939 było stolicą autonomicznego okręgu (Kraj Kłajpedzki) w państwie litewskim. O tym, jak skomplikowane panowały wówczas stosunki, może świadczyć fakt, że w 1925 roku w liczącej sto czterdzieści dwa tysiące mieszkańców Kłajpedzie czterdzieści dwa procent ludności określało się jako Niemcy, dwadzieścia siedem jako Litwini, a dwadzieścia cztery jako „tutejsi”, czyli kłajpedzianie. W marcu 1939 roku miasto zostało włączone do Trzeciej Rzeszy, a po drugiej wojnie światowej powróciło do Litwy, która stała się z kolei sowiecką republiką.
Współczesna Mała Litwa to turystyczny i przyrodniczy skarb kraju. Wpisaną na listę dziedzictwa UNESCO Mierzeję Kurońską uznaje się za jeden z najpiękniejszych krajobrazów w Europie. Podobnie jak niezwykłą deltę Niemna ze starym miasteczkiem Ruś (Rusne) oraz wsią Minia (Minija), gdzie wzdłuż głównej ulicy płynie rzeka o tej samej nazwiehttp://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
Żmudź Žemaitija (Żmudz. Žemaitėjė) – jeden z pięciu regionów etnograficznych współczesnej Litwy, a także historyczna nazwa Dolnej Litwy. Dawna jednostka podziału terytorialnego(starostwo równoważne województwu) przedrozbiorowej Rzeczypospolitej Polskiej, jako Księstwo żmudzkie należące do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1918 r. część Litwy.Żmudź Žemaitija - stolica: Telsze, większe miasta: Szawle, Telsze Aż do XII wieku plemiona Żmudzinów zachowywały niezależność, ale w kolejnym stuleciu ziemie te stanęły w ogniu „walk krzyżowych”. Żmudzini toczyli dramatyczne boje w obronie swych ziem i wiary przodków – najpierw z kawalerami mieczowymi, a potem z Krzyżakami. Odnieśli kilka głośnych zwycięstw, choćby w 1236 roku w bitwie pod Szawlami (Šiauliai), a w 1260 roku nad jeziorem Durbe (dzisiejsza Łotwa). Mimo to Żmudź kilkakrotnie popadała w zależność od zakonu. |
Niepokorny naród nie poddawał się jednak i przy każdej okazji wzniecał krwawe powstania. Dopiero w traktatach pokojowych z 1422 i 1431 roku Krzyżacy zrzekli się roszczeń do tych terenów, a Żmudź włączono do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Potem także do Rzeczypospolitej. Władcy Polski do 1795 roku zachowali tytuł książąt żmudzkich.
Żmudzini uchodzą za ludzi pracowitych, twardych i upartych. Złośliwcy nazywają ich czasem mrukami.
Region słynął ze wspaniałych wyrobów garncarskich. – Do dziś miejscowość Wieksznie (Viekšniai) uważa się za litewskie centrum garncarstwa. Żmudź od Auksztoty oddziela rzeka Niewiaża (Nevežis)..
http://www.piw.pl/fragmenty/litwa.htm
Dabar lenkai naprapule Kol żemaitiai gyvi Kad visi prie ginkło pule Tad ir bus szczastlivi Lenkai, lietuviai, żemaitiai draugibie Kayp visada buvom tayp busim vyinibie Ar maż pralijom aszaru Kad kożnam rudyni Rekrutams ukazai cara Lieb imt paskutini Wayka motinai o seserei broli Nebe mums iau poniawosi Prakeiktas maskoli Kaktas musu ne bus skustas Ney żwangins gielżiniai O Sybiras visad pustas Neb grażos minyai Wysi vyrai eikim newale numesti Neprietieli musu pakarop dawesti Gana vieros papeykimo Gana jau kientieti O diel puszku atliejimo Warpus nujemkieti Joug ir Diewas Danguy Te Dieva teysibie Duos lenkams, lijtuviams, Żemaitiams vienibie Trisdeszimtis sekmie metu Kayp carai czie wałda Kam ir spakaini wieta? Kamy Diewui małda? Gins virus y padvadas, nubiauros tau buta Yr mergaytiems yr moterims siułodami knuta Jug żemaitis kożnas turi Titnago striełbeli O dieł wajska ims isz buri Tinkama żyrgeli Oniekie tau sako: tunkart gausi mani Kad iszginsi ysz Żemaicziu Neprietieli szuni Eykim wisi jemt Pałanga O łaywais nupłauksma Stalicziop su walia Danga Yr cara sugausma Tad sugryżies namon Kriżius pastatysma Yr Yszganima Metus Ant ju paraszisma. |
* * *„Na Połągę!”
Jeszcze Polacy nie zginęli Póki żyją Żmudzini Wszyscy się broni chwycili Więc będą szczęśliwi Polacy, Litwini, Żmudzini Zawsze w zgodności Byliśmy, trwamy we współjedności Czyż mało łez się wylało Gdy przez słotne lata Z pomocą knutów Podług carskich ukazów Odbierano w rekruty Matce ostatniego syna, a siostrze brata? Nie będziesz nam panował Przeklęty Moskalu Nie ogolisz łbów nam więcej Nie usłyszysz kajdan brzęku A Sybir opustoszały Będzie brzydko wspominany Jazda, chłopy, z jarzma się wyzwolić Nieprzyjaciela naszego Śmiertelnie upokorzyć Dość już prześladowań wiary Dosyć cierpień, kazamatów Dosyć dzwonów przetapiania We wraże armaty Wszak jest Bóg na Niebie Niechaj z wyroku Bożego Polacy, Litwini, Żmudzini Złączą się w jednym szeregu. To już lat trzydzieści mija Odkąd carat rządzi nami Kto, gdzie przed nim się ukryje? Gdzie nam Pana Boga chwalić? Mężczyzn pogonią z powodami A dom twój zbezczeszczą I zagrożą knutami Niewiastom oraz dzieweczkom. Wszak każdy z nas, Żmudzinów Ma pukawkę nabitą I do wojska weźmie z sobą Przedniego konika Aneczka ci mówi: wtedy będę twoją Kiedy z naszej Żmudzi Wroga – psa przegonisz Na Połągę ruszyć trzeba Skąd statkami popłyniemy Ku stolicy, z woli Nieba I cara złapiemy. A gdy do domów wrócimy Krzyże ustawimy I Rok Wyzwolenia Na nich umieścimy (Ze żmudzkiego tłumaczyła Alwida A. Bajor) |
W miasteczku Rosieniach, na rynku wokoło,
Moskiewscy żołnierze hulają wesoło,
A w domach starszyzna, swym dawnym zwyczajem,
Gra w karty, przepija szampanem i czajem; -
I dymiąc wagstafem, rozprawia w zapędzie,
Jak Dubicz Bałkański Warszawę zdobędzie!
Na drodze do Kielmów grzmi tętent po moście,
Zapewne od Rosień zjeżdżają się goście?
O! goście to jadą – nowa drużyna
Nie będzie grać w karty, pić czaju, ni wina!
Bo dzisiaj z rozpaczą przysięgła w skrytości
Moskiewską krwią wypić za zdrowie wolności!
I coraz to bliżej kurzawa na błoni,
O! Coraz wyraźniej chrzęst jeźdźców i broni,
I błysły proporce, i nagle zagrzmiały
Myśliwskich janczarek niechybne wystrzały,
I pieśń staropolska, serdeczna, wesoła
Ozwała się wrogom, jak trąba anioła!
Przerwana hulanka – zostały na stole
Kielichy z szampanem, zagięte parole;
Grzmi hasło na odwrót! Moskale strwożeni
W największym nieładzie pierzchnęli z Rosieni,
Lecz długo ich, długo, ku Wilnu ścigały
Dwubarwne proporce i trafne wystrzały!
A jacyż kuligiem zjechali się goście?
I czyjeż rumaki tętniły po moście?
I któż budzi wolność? – i rękaż to czyja?
Chorągiew z Pogonią i Orłem rozwija?
Kto z miasta swych ojców najeźdźców wygania? –
Trzydziestu młodzieńców żmudzkiego powstania!
Wśród „tych trzydziestu” był także Franciszek Billewicz.
Wiersz Konstantego Gaszyńskiego
pt. `Zajęcie Rosień'
po dziś dzień jeszcze krąży w odpisach w
polskich domach na Żmudzi
Moskiewscy żołnierze hulają wesoło,
A w domach starszyzna, swym dawnym zwyczajem,
Gra w karty, przepija szampanem i czajem; -
I dymiąc wagstafem, rozprawia w zapędzie,
Jak Dubicz Bałkański Warszawę zdobędzie!
Na drodze do Kielmów grzmi tętent po moście,
Zapewne od Rosień zjeżdżają się goście?
O! goście to jadą – nowa drużyna
Nie będzie grać w karty, pić czaju, ni wina!
Bo dzisiaj z rozpaczą przysięgła w skrytości
Moskiewską krwią wypić za zdrowie wolności!
I coraz to bliżej kurzawa na błoni,
O! Coraz wyraźniej chrzęst jeźdźców i broni,
I błysły proporce, i nagle zagrzmiały
Myśliwskich janczarek niechybne wystrzały,
I pieśń staropolska, serdeczna, wesoła
Ozwała się wrogom, jak trąba anioła!
Przerwana hulanka – zostały na stole
Kielichy z szampanem, zagięte parole;
Grzmi hasło na odwrót! Moskale strwożeni
W największym nieładzie pierzchnęli z Rosieni,
Lecz długo ich, długo, ku Wilnu ścigały
Dwubarwne proporce i trafne wystrzały!
A jacyż kuligiem zjechali się goście?
I czyjeż rumaki tętniły po moście?
I któż budzi wolność? – i rękaż to czyja?
Chorągiew z Pogonią i Orłem rozwija?
Kto z miasta swych ojców najeźdźców wygania? –
Trzydziestu młodzieńców żmudzkiego powstania!
Wśród „tych trzydziestu” był także Franciszek Billewicz.
Wiersz Konstantego Gaszyńskiego
pt. `Zajęcie Rosień'
po dziś dzień jeszcze krąży w odpisach w
polskich domach na Żmudzi
Suwalszczyzna Suvalkija – kraina historyczna powstała w XV w. w wyniku najazdów i wojen zakonu krzyżackiego, Polski i Litwy przeciwko Jaćwieży, obejmuje swym zasięgiem tereny w południowo-zachodniej Litwie, gdzie stanowi jeden z pięciu regionów etnograficznych. I w Polsce północno-wschodniej Na Litwie są to okolice Mariampola ograniczone od północy i wschodu przez rzekę Niemen. Głównym miastem Suwalszczyzny litewskiej – jest Mariampol. |
Suwalszczyzna to kraina równin i żyznych gleb – nadmienia Gražina Morkuniene. – Na tych terenach najwcześniej zniesiono obowiązek pańszczyzny. W XIX wieku tutejsi chłopi byli najbogatszymi gospodarzami na Litwie.
Region leży po zachodniej stronie Niemna, stąd nazwa Zaniemenie (Užnemune). Jeszcze inna nazwa – Sudowia (Suduva) – nawiązuje do plemion, które w połowie pierwszego tysiąclecia oddzieliły się od Jaćwingów. Spośród wszystkich grup etnicznych zamieszkujących teren dzisiejszej Litwy Sudowie najszybciej doczekali się wzmianek w historycznych źródłach. Mieszkańcy Suwalszczyzny uchodzą za bardzo zaradnych i przesadnie oszczędnych.
Region leży po zachodniej stronie Niemna, stąd nazwa Zaniemenie (Užnemune). Jeszcze inna nazwa – Sudowia (Suduva) – nawiązuje do plemion, które w połowie pierwszego tysiąclecia oddzieliły się od Jaćwingów. Spośród wszystkich grup etnicznych zamieszkujących teren dzisiejszej Litwy Sudowie najszybciej doczekali się wzmianek w historycznych źródłach. Mieszkańcy Suwalszczyzny uchodzą za bardzo zaradnych i przesadnie oszczędnych.
Podział administracyjny Litwy
Litwa podzielone jest na: 10 okręgów (apskritis) a Okręgi Litwy dzielą sie na 60 regionów (savivaldybė), w tym:
52 rejony (43 rajono savivaldybė i 9 savivaldybė)
8 rejonów miejskich (miesto savivaldybė) tj.
Wilno, Kowno, Kłajpeda, Szawle, Poniewież, Olita, Wisaginia, Połąga .
Rejony są podzielone na 546 gmin (seniūnija)
52 rejony (43 rajono savivaldybė i 9 savivaldybė)
8 rejonów miejskich (miesto savivaldybė) tj.
Wilno, Kowno, Kłajpeda, Szawle, Poniewież, Olita, Wisaginia, Połąga .
Rejony są podzielone na 546 gmin (seniūnija)
Litewskie regionalne stroje
Umieszczone na niniejszej stronie treści i fotografie zapożyczone są z Internetu i są własnością autorów Publikującym należą się podziękowania co niniejszym ☻ czynię. Cały zbiór w witrynie stanowi wyłącznie materiał informacyjno -edukacyjny